مخدر قات چیست؟ (Qat): از گیاه کهن تا خطری نوظهور

تاریخ بروز رسانی سپتامبر 4, 2025 by

مخدر قات چیست؟ (Qat)

مخدر قات چیست؟ (Qat)

مخدر قات یک ماده مخدر محرک قوی و اعتیادآور است که از برگ‌های تازه گیاه «قات» (Catha edulis) به دست می‌آید. مصرف این ماده با جویدن برگ‌های آن یا دم کردن آن‌ها صورت می‌گیرد و اثرات مشابه آمفتامین‌ها دارد. این ماده، ابتدا یک گیاه سنتی باستانی در شرق آفریقا و شبه‌جزیره عربستان بوده که امروزه به یک مشکل جهانی تبدیل شده است. قات می‌تواند آسیب‌های جدی به سیستم عصبی، قلب و عروق و سلامت روان وارد کند. اعتیاد به قات هم جسمی و هم روانی است و ترک آن با علائم شدید و ناخوشایند همراه است. علی‌رغم ظاهر طبیعی آن، قات یک ماده مخدر خطرناک است که نباید نادیده گرفته شود. تشخیص مصرف‌کنندگان قات ممکن است دشوار باشد، اما علائمی مانند بی‌خوابی، تحریک‌پذیری و افزایش انرژی غیرطبیعی می‌تواند نشان‌دهنده آن باشد. مقابله با این پدیده نیازمند افزایش آگاهی عمومی، آموزش و اقدامات قانونی است.

قات، گیاهی با تاریخچه ای کهن و خطری نوظهور

در دنیای امروز که مواد مخدر با اشکال و نام‌های گوناگون در حال گسترش هستند، شناخت آن‌ها و آگاهی از خطراتشان امری حیاتی است. یکی از این مواد که شاید کمتر در مورد آن شنیده‌اید، مخدر قات است. قات (Qat)، گیاهی سبز و شبیه به برگ چای است که تاریخچه‌ای طولانی و پرفراز و نشیب در مناطق خاصی از جهان دارد. اما این گیاه سنتی چگونه به یک ماده مخدر بین‌المللی تبدیل شد و چه آسیب‌هایی به فرد و جامعه وارد می‌کند؟ در این مقاله، به صورت جامع به این سؤال پاسخ می‌دهیم که مخدر قات چیست؟، از ریشه‌های تاریخی و گیاه‌شناسی آن گرفته تا اثراتش بر بدن و خطرات اعتیاد.

قات (Qat): گیاه شناسی و ریشه های تاریخی

گیاه قات (Catha edulis) یک درختچه همیشه سبز است که بومی مناطق کوهستانی شرق آفریقا (مانند اتیوپی و کنیا) و شبه‌جزیره عربستان (مانند یمن) است. مصرف برگ‌های تازه این گیاه برای قرن‌ها در این مناطق به عنوان بخشی از مراسم اجتماعی و فرهنگی رایج بوده است. مردم محلی برگ‌های تازه را برای ساعت‌ها می‌جوند تا به حالتی از سرخوشی، تمرکز و افزایش انرژی برسند. به همین دلیل، قات به «گیاه شادی» یا «علف بهشت» نیز معروف شده بود.

آیا دوست دارید در مورد ملاقات در کمپ ترک اعتیاد بدانید؟

ترکیبات شیمیایی: دلیل اصلی اثرات مخدر قات

اثرات محرک قات به دلیل وجود دو ماده شیمیایی اصلی در برگ‌های تازه آن است: کاتینون و کاتین. کاتینون، ماده‌ای بسیار قدرتمند و مشابه آمفتامین است که مسئول اصلی اثرات سرخوشی و افزایش انرژی است. با گذشت زمان و خشک شدن برگ‌ها، کاتینون به کاتین تبدیل می‌شود که اثرات ضعیف‌تری دارد. به همین دلیل است که مصرف‌کنندگان برای بهره‌مندی از حداکثر اثرات مخدر، برگ‌های تازه را ترجیح می‌دهند.

آیا دوست دارید در مورد ترک ماده صنعتی فلکا بدانید؟

اثرات مخدر قات بر بدن و روان

اثرات مخدر قات بر بدن و روان

مصرف قات تأثیرات گسترده‌ای بر سیستم‌های مختلف بدن دارد. این اثرات را می‌توان به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم کرد.

اثرات کوتاه مدت:

1. افزایش انرژی و بیداری: مصرف‌کنندگان پس از جویدن برگ‌های قات، احساس بیداری، انرژی و هوشیاری بیشتری می‌کنند. این اثر به آن‌ها اجازه می‌دهد برای مدت طولانی‌تری بیدار بمانند و کارهای فیزیکی یا ذهنی انجام دهند.
2. سرخوشی و احساس خوب: کاتینون باعث آزاد شدن دوپامین در مغز می‌شود که منجر به احساس سرخوشی، خوش‌بینی و افزایش اعتماد به نفس می‌شود.
3. کاهش اشتها: یکی از عوارض رایج مصرف قات، کاهش شدید اشتها است که می‌تواند به سوءتغذیه منجر شود.
4. افزایش ضربان قلب و فشار خون: قات به عنوان یک محرک، باعث افزایش فعالیت سیستم قلبی عروقی می‌شود که برای افراد دارای بیماری‌های قلبی بسیار خطرناک است.
5. خشکی دهان و مشکلات گوارشی: جویدن طولانی‌مدت برگ‌ها می‌تواند باعث خشکی دهان، زخم‌های دهانی و مشکلات گوارشی مانند یبوست شود.

آیا دوست دارید در مورد سیستم پاداش مغز و اعتیاد بدانید؟

اثرات بلند مدت:

1. آسیب‌های قلبی و عروقی: مصرف مزمن قات می‌تواند منجر به نارسایی قلبی، سکته مغزی و افزایش خطر حملات قلبی شود. این عوارض به دلیل فشار مداوم بر سیستم قلبی عروقی ایجاد می‌شوند.
2. مشکلات سلامت روان: افسردگی، اضطراب، بی‌خوابی شدید، توهم و حتی اختلالات روان‌پریشی (مانند پارانویا) از جمله عوارض بلندمدت مصرف قات هستند.
3. اعتیاد و وابستگی: مخدر قات می‌تواند اعتیاد جسمی و روانی شدیدی ایجاد کند. وابستگی جسمی با علائمی مانند خستگی، افسردگی و لرزش همراه است. وابستگی روانی نیز باعث می‌شود فرد برای تجربه دوباره حس سرخوشی به مصرف ادامه دهد.
4. سوءتغذیه و مشکلات دندان‌پزشکی: کاهش اشتها منجر به سوءتغذیه می‌شود و جویدن مکرر برگ‌ها به دندان‌ها آسیب جدی می‌رساند.

آیا دوست دارید در مورد نشانه های اعتیاد: چگونه یک فرد معتاد را تشخیص دهیم؟ بدانید؟

اعتیاد به قات: چالش های ترک و درمان

اعتیاد به قات یک مسئله پیچیده است. مصرف‌کنندگان اغلب باور دارند که این ماده اعتیادآور نیست و تنها یک عادت اجتماعی است. اما حقیقت این است که قات یک مخدر اعتیادآور است و ترک آن به راحتی امکان‌پذیر نیست.

علائم ترک:

• خستگی مفرط: مصرف‌کننده پس از قطع مصرف، دچار خستگی شدید و بی‌حالی می‌شود.
• افسردگی و اضطراب: تغییرات شیمیایی مغز منجر به حالات افسردگی، بی‌قراری و اضطراب شدید می‌شود.
• تحریک‌پذیری و پرخاشگری: فرد ممکن است بی‌دلیل عصبی و تحریک‌پذیر شود.
• بی‌خوابی: با وجود خستگی، فرد نمی‌تواند به راحتی بخوابد.
• هوس شدید برای مصرف مجدد: این هوس می‌تواند باعث بازگشت فرد به مصرف شود.

آیا دوست دارید در مورد عوامل ایجاد کننده اعتیاد بدانید؟

درمان:

درمان اعتیاد به قات نیازمند رویکردی چندبعدی است که شامل مشاوره روان‌درمانی، حمایت اجتماعی و در برخی موارد، دارودرمانی برای مدیریت علائم ترک است. گروه‌های حمایتی نیز می‌توانند نقش مهمی در فرآیند بهبودی ایفا کنند.

آیا دوست دارید در مورد قرص های MDMA بدانید؟

مخدر قات در ایران: وضعیت قانونی و خطرات پیش رو

مخدر قات در ایران وضعیت قانونی و خطرات پیش رو

با وجود اینکه مصرف مخدر قات بیشتر در مناطق بومی آن رایج است، اما با گسترش راه‌های ارتباطی و تجارت غیرقانونی، این ماده به بسیاری از کشورهای دیگر نیز راه یافته است. در ایران نیز، با افزایش قاچاق، خطر شیوع این ماده نوظهور وجود دارد. به همین دلیل، آگاهی از این مخدر و خطرات آن برای همه افراد ضروری است. در قوانین ایران، قات به عنوان یک ماده مخدر غیرقانونی طبقه‌بندی شده و خرید، فروش و مصرف آن جرم محسوب می‌شود.

آیا دوست دارید در مورد چرا نوجوانان به مواد صنعتی علاقه‌مند میشوند؟ بدانید؟

نتیجه گیری: قات، از یک سنت تا یک بحران جهانی

مخدر قات (Qat) دیگر تنها یک گیاه سنتی باستانی نیست، بلکه به یک چالش جدی برای سلامت عمومی و امنیت جهانی تبدیل شده است. ظاهر طبیعی و بی‌خطر آن باعث می‌شود بسیاری از افراد خطرات واقعی‌اش را نادیده بگیرند. اما واقعیت این است که قات یک محرک قدرتمند و اعتیادآور است که می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به سلامت جسمی و روانی وارد کند. شناخت این ماده، آگاهی‌رسانی به جامعه و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه، تنها راه مقابله با گسترش این پدیده نوظهور است.

آیا دوست دارید در مورد ترک ماده Bath Salts بدانید؟

کمپ ترک اعتیاد رنجبر: آغاز یک زندگی دوباره 

کمپ ترک اعتیاد رنجبر آغاز یک زندگی دوباره

در بهترین کمپ ترک اعتیاد در تهران ، ما فقط یک مرکز درمانی نیستیم؛ ما یک خانواده‌ایم. ما باور داریم که اعتیاد یک بیماری است و هر فرد حق دارد با کرامت و احترام درمان شود. تیم متخصص ما، متشکل از روانشناسان، مددکاران اجتماعی و پزشکان باتجربه، شبانه‌روز در کنار شما هستند تا این مسیر دشوار را برایتان هموار کنند.

چرا کمپ ترک اعتیاد رنجبر را انتخاب کنید؟

• رویکرد درمانی جامع: برنامه درمانی ما شامل سم‌زدایی تحت نظر پزشک، روان‌درمانی فردی و گروهی، مشاوره خانوادگی و برنامه‌های آموزشی مهارت‌های زندگی است.
• محیطی امن و آرام: کمپ ما در محیطی سرسبز و دور از هیاهوی شهر قرار دارد تا شما بتوانید با آرامش کامل بر روی بهبودی خود تمرکز کنید.
• تغذیه سالم و ورزش: برای بازیابی سلامت جسمی، برنامه‌های تغذیه‌ای سالم و فعالیت‌های ورزشی منظم را در نظر گرفته‌ایم.
• حمایت پس از درمان: فرآیند بهبودی با پایان دوره درمان متوقف نمی‌شود. ما با ارائه مشاوره‌های پس از درمان، به شما کمک می‌کنیم تا در مسیر پاکی ثابت‌قدم بمانید.

فرصت زندگی دوباره همین حالا آغاز می‌شود.

اجازه ندهید اعتیاد شما را از زندگی، خانواده و آینده‌تان دور کند. همین حالا با ما تماس بگیرید و اولین قدم را برای یک زندگی شاد و سالم بردارید. تیم ما به صورت ۲۴ ساعته آماده پاسخگویی به سوالات شماست.

کمپ ترک اعتیاد رنجبر  

ده سوال متداول کاربران در مورد مخدر قات

1. مخدر قات چیست و از چه گیاهی به دست می‌آید؟

پاسخ: مخدر قات (Qat) یک ماده محرک قوی و اعتیادآور است که از برگ‌های تازه گیاه «قات» با نام علمی Catha edulis به دست می‌آید. این گیاه به صورت یک درختچه یا درخت کوچک در مناطق کوهستانی شرق آفریقا، به‌ویژه در کشورهایی مانند اتیوپی، کنیا و اوگاندا، و همچنین در شبه‌جزیره عربستان، به خصوص در یمن، رشد می‌کند. مصرف آن به طور سنتی با جویدن برگ‌های تازه برای ساعت‌ها صورت می‌گیرد. این روش جویدن باعث آزاد شدن ترکیبات شیمیایی فعال در بزاق دهان و جذب آن‌ها از طریق مخاط می‌شود. برگ‌های قات حاوی دو ماده اصلی محرک به نام‌های کاتینون و کاتین هستند که اثرات روان‌گردان اصلی را ایجاد می‌کنند. کاتینون در برگ‌های تازه به وفور یافت می‌شود و اثرات بسیار قوی‌تری دارد، در حالی که پس از گذشت ۲۴ تا ۴۸ ساعت و خشک شدن برگ‌ها، به کاتین تبدیل می‌شود که تأثیرات ضعیف‌تری دارد. به همین دلیل، مصرف‌کنندگان اغلب به دنبال برگ‌های تازه هستند.

2. اثرات مصرف قات بر بدن چگونه است؟

پاسخ: اثرات مصرف قات به طور عمده به دلیل ماده کاتینون است که ساختاری شبیه به آمفتامین دارد. این ماده با تأثیر مستقیم بر سیستم عصبی مرکزی، باعث آزاد شدن دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز می‌شود که به افزایش انرژی و هوشیاری منجر می‌شود. در کوتاه‌مدت، مصرف‌کننده احساس سرخوشی، خوش‌بینی و افزایش تمرکز می‌کند. همچنین، مصرف قات باعث کاهش خستگی، افزایش ضربان قلب، بالا رفتن فشار خون و سرکوب اشتها می‌شود. این اثرات معمولاً چند ساعت پس از جویدن برگ‌ها به اوج می‌رسند. با این حال، پس از فروکش کردن اثرات اولیه، فرد ممکن است دچار خستگی شدید، تحریک‌پذیری، بی‌قراری و افسردگی شود که به عنوان «کرش» شناخته می‌شود و می‌تواند فرد را به مصرف مجدد ترغیب کند.

3. آیا قات اعتیادآور است؟

پاسخ: بله، قات به شدت اعتیادآور است. اعتیاد به آن هم جسمی و هم روانی است. وابستگی روانی به دلیل احساس لذت و سرخوشی است که فرد را به تکرار تجربه ترغیب می‌کند. این وابستگی روانی باعث می‌شود فرد در شرایط استرس‌زا یا برای فرار از مشکلات، به مصرف قات پناه ببرد. وابستگی جسمی نیز با مصرف منظم ایجاد می‌شود و ترک آن با علائم ناخوشایندی همراه است. افرادی که سعی در ترک قات دارند، ممکن است دچار علائمی مانند خستگی مفرط، بی‌حالی، افسردگی، تحریک‌پذیری، بی‌خوابی شدید و هوس شدید برای مصرف مجدد شوند. این علائم ترک، فرآیند بهبودی را بسیار دشوار می‌کند و نیاز به حمایت حرفه‌ای دارد.

4. چرا برخی افراد از قات استفاده میکنند؟

پاسخ: استفاده از قات در مناطق بومی ریشه‌های عمیق فرهنگی و اجتماعی دارد. بسیاری از افراد آن را به عنوان یک گیاه سنتی و نه یک ماده مخدر می‌بینند. دلایل اصلی مصرف شامل:

• افزایش بهره‌وری و کاهش خستگی: کشاورزان و کارگران از قات برای بیدار ماندن و افزایش انرژی در طول ساعات طولانی کار استفاده می‌کنند.
• فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی: جویدن قات یک فعالیت اجتماعی است که اغلب در جمع‌های دوستانه و خانوادگی و به عنوان بخشی از مراسم خاص انجام می‌شود.
• حالت سرخوشی و کاهش استرس: بسیاری از مصرف‌کنندگان برای رسیدن به حالت سرخوشی، آرامش و فراموشی موقت مشکلات، به سراغ قات می‌روند.
• تصور غلط از بی‌خطر بودن: به دلیل اینکه قات یک گیاه طبیعی است، بسیاری از افراد آن را بی‌خطرتر از سایر مواد مخدر می‌دانند که این تصور کاملاً غلط است و خطرات جدی آن را نادیده می‌گیرد.

5. عوارض بلندمدت مصرف قات چیست؟

پاسخ: مصرف مزمن و طولانی‌مدت قات می‌تواند آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیری به بدن وارد کند. برخی از مهم‌ترین عوارض عبارتند از:

• مشکلات قلبی و عروقی: افزایش مداوم فشار خون و ضربان قلب می‌تواند منجر به نارسایی قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی شود.
• آسیب به سلامت روان: مصرف قات به مرور زمان می‌تواند باعث اختلالات روانی مانند افسردگی شدید، اضطراب مزمن، توهم و حتی روان‌پریشی (پارانویا) شود.
• مشکلات دهان و دندان: جویدن مکرر برگ‌ها باعث تخریب مینای دندان، پوسیدگی، بیماری‌های لثه و حتی سرطان دهان می‌شود.
• سوءتغذیه: سرکوب شدید اشتها منجر به کاهش وزن شدید و سوءتغذیه می‌شود که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند.
• مشکلات گوارشی: یبوست مزمن و سایر اختلالات گوارشی از عوارض شایع مصرف طولانی‌مدت هستند.

6. چگونه میتوان فرد مصرف کننده قات را تشخیص داد؟

پاسخ: تشخیص مصرف‌کننده قات ممکن است دشوار باشد، اما توجه به برخی نشانه‌ها می‌تواند کمک‌کننده باشد:

• علائم رفتاری: افزایش غیرعادی انرژی و هوشیاری، بی‌قراری، تحریک‌پذیری، بی‌خوابی و پرخاشگری.
• علائم فیزیکی: دهان سبز یا قهوه‌ای به دلیل جویدن برگ‌ها، بوی خاص و شیرین از دهان، خشکی دهان، و کاهش وزن ناگهانی.
• نشانه‌های محیطی: یافتن برگ‌های جویده شده یا بسته‌های کوچک برگ‌های تازه قات در اطراف فرد.
• تغییرات اجتماعی: انزوا از دوستان و خانواده‌ای که مصرف‌کننده نیستند و وقت گذراندن بیشتر با گروهی که قات مصرف می‌کنند.

7. آیا قات در ایران نیز مصرف میشود؟

پاسخ: بله، هرچند که مصرف قات در ایران به گستردگی مواد مخدر سنتی و صنعتی دیگر نیست، اما گزارش‌هایی مبنی بر قاچاق و مصرف آن در برخی مناطق وجود دارد. به دلیل افزایش راه‌های ارتباطی و قاچاق بین‌المللی، این ماده از کشورهای همسایه به ایران وارد می‌شود. حضور اتباع خارجی از کشورهایی که قات در آن‌ها رایج است نیز می‌تواند به گسترش این پدیده کمک کند. با توجه به خطرات جدی و اعتیادآور بودن آن، آگاهی‌رسانی و اقدامات پیشگیرانه در این زمینه بسیار حائز اهمیت است.

8. وضعیت قانونی قات چگونه است؟

پاسخ: در سطح بین‌المللی، سازمان بهداشت جهانی (WHO) ماده کاتینون موجود در قات را در فهرست مواد تحت کنترل قرار داده است. در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایالات متحده، کانادا، چین و بخش بزرگی از اروپا، قات به عنوان یک ماده مخدر غیرقانونی طبقه‌بندی شده و خرید، فروش، حمل و نقل و مصرف آن جرم محسوب می‌شود. در ایران نیز، طبق قوانین مبارزه با مواد مخدر، قات در فهرست مواد مخدر قرار دارد و با مجرمان آن برخورد قانونی صورت می‌گیرد. این وضعیت قانونی سخت‌گیرانه، نشان‌دهنده خطرات جدی و پتانسیل بالای اعتیاد این ماده است.

9. آیا مصرف قات به مرگ منجر میشود؟

پاسخ: مصرف قات به صورت مستقیم و آنی به ندرت باعث مرگ می‌شود، اما عوارض بلندمدت و شدید آن می‌تواند کشنده باشد. قات به دلیل فشار مداوم بر قلب و عروق، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی را به شدت افزایش می‌دهد. همچنین، مصرف بیش از حد یا همزمان آن با سایر مواد محرک یا الکل می‌تواند منجر به مسمومیت و مرگ شود. سوءتغذیه شدید ناشی از کاهش اشتها و عوارض روانی مانند روان‌پریشی و خودکشی نیز از خطرات جدی هستند که به طور غیرمستقیم می‌توانند به مرگ منجر شوند.

10. درمان اعتیاد به قات چگونه است؟

پاسخ: درمان اعتیاد به قات یک فرآیند چندمرحله‌ای و پیچیده است که باید توسط متخصصان انجام شود. مراحل اصلی درمان عبارتند از:

• سم‌زدایی (Detoxification): در این مرحله، فرد به صورت تدریجی و تحت نظارت پزشک، مصرف قات را قطع می‌کند تا علائم ترک مدیریت شود.
• روان‌درمانی (Psychotherapy): این بخش حیاتی‌ترین مرحله درمان است. روان‌درمانی فردی (مانند درمان شناختی-رفتاری یا CBT) به فرد کمک می‌کند تا دلایل ریشه‌ای اعتیاد را شناسایی کرده و الگوهای فکری و رفتاری مخرب را تغییر دهد. روان‌درمانی گروهی نیز با فراهم کردن محیطی امن برای به اشتراک گذاشتن تجربیات، حمایت اجتماعی را تقویت می‌کند.
• مشاوره خانوادگی: اعتیاد یک مشکل خانوادگی است. مشاوره به خانواده‌ها کمک می‌کند تا نقش خود را در فرآیند بهبودی درک کرده و محیطی حمایتی فراهم کنند.
• مراقبت‌های پس از درمان (Aftercare): بهبودی یک فرآیند مادام‌العمر است. برنامه‌های پس از درمان شامل جلسات هفتگی و مشاوره مداوم برای پیشگیری از عود و کمک به فرد برای بازگشت موفق به زندگی عادی است.